Cechowanie a próby srebra i próby złota – symbole jakości i klasy biżuterii
Czym się różni próba od cechy? Dlaczego te oznaczenia są bardzo istotne? Czy każda biżuteria musi być cechowana? Co to jest imiennik? Jak się w tym połapać!? Przyjrzyjmy się podstawowym pojęciom związanym z oznaczaniem biżuterii z metali szlachetnych…

Biżuterię od wieków tworzy się z metali szlachetnych.
Dlaczego ten fakt spowodował wprowadzenie znaków i cech probierczych?
Biżuteria to taka część ludzkiej garderoby, która ma szczególny wyraz i piękno. Ma w sobie coś magicznego, bo człowiek przywiązywał do niej wagę od najdawniejszych czasów. Ozdoby pełniły różną rolę, m. in. określały zamożność czy klasę społeczną ich właścicieli przez to, z jakiego kruszcu zostały wykonane lub jak cenne kamienie szlachetne zawierały w sobie.
Ludziom nigdy nie wystarczało to, że biżuteria po prostu pięknie ozdabia.
Pożądali szlachetności i wysokiej jakości materiałów, z których była zrobiona,
by spełniła także rolę nobilitacji społecznej oraz lokaty kapitału.
Biżuteria z metali szlachetnych jak złoto i srebro oraz z drogocennymi kamieniami była i jest posagiem i zabezpieczeniem majątkowym wielu kobiet – pod warunkiem, że naprawdę jest wykonana ze szlachetnego kruszcu lub zawiera prawdziwe, szlachetne kamienie.
Zatem zależy nam (jako konsumentom) na tym, by nasze dodatki jubilerskie były szlachetne, szczególnie gdy za nie dużo płacimy. Chcemy wiedzieć, czy wydajemy pieniądze za prawdziwe srebro lub złoto czy za jego podróbkę. Z tego samego powodu Twoi klienci (jeśli tworzysz i sprzedajesz biżuterię) będą chcieli upewnić się, czy nie kupią „kota w worku”.
Pragniesz, by Twoje dzieła i marka cieszyły się dobrą opinią. Dlatego musisz zadbać o stosowanie przepisów polskiego prawa probierczego, by nie narazić się na kłopoty
i budować zaufanie odbiorców Twoich wyrobów (O obowiązkach probierczych w Polsce przeczytaj w artykule: „Urząd probierczy, cechowanie, probiernictwo w Polsce – wyjaśniamy terminy i przepisy, by się z nimi oswoić”.
Zadowolenie klienta jest sprawą bardzo istotną dla każdej firmy jubilerskiej czy Ciebie jako twórcy biżuterii handmade, ponieważ m. in. to buduje Twoją pozycję na rynku, wiarygodność w oczach klienta i owocuje dobrymi opiniami i poleceniami.
Co to są metale szlachetne?
Polskie Prawo probiercze nadaje cechę szlachetności metalom takim jak:
- platyna
- pallad
- złoto
- srebro
Metale z grupy platynowców:
- iryd
- osm
- rod
- ruten
Metale szlachetne mogą być w stanie czystym lub w stopach z innymi metalami. Są wysoce odporne chemicznie, czyli prawie nie korodują, bo w nikłym stopniu wchodzą w reakcje z innymi pierwiastkami. Cechują się dużą gęstością i topnieją w wysokich temperaturach. Mają gładką powierzchnię, połyskują, a złoto i srebro są dobrze kowalne i plastyczne. Z tego powodu metale szlachetne są tak chętnie wykorzystywane w jubilerstwie.
Warto tu dodać, że choć srebro jest metalem szlachetnym, wchodzi nieco w reakcje ze związkami siarki, znajdującymi się w zanieczyszczonym powietrzu i pocie, a wtedy z czasem pokrywa się nalotem, zmieniając barwę na żółtą, brązową lub czarną. Z tego powodu warto zadbać o srebrną biżuterię. Dowiedz się, jak ją pielęgnować, czytając artykuł „Jak dbać o srebrną biżuterię?”
Stopy metali szlachetnych a próby
W produkcji biżuterii raczej nie stosuje się metali szlachetnych (zwłaszcza srebra i złota) w czystej postaci, ponieważ są one materiałami zbyt miękkimi, by tworzyć z nich wystarczająco trwałą biżuterię. Byłaby ona bardzo podatna na odkształcenia i zarysowania. Z tego powodu tworzy się ją ze stopów metali szlachetnych z domieszkami innych metali.
Co to jest stop?
Pojęcie stopu jest kluczowe dla wyjaśnienia czym jest próba, np. srebra lub złota.
Stop metalu jest to substancja, składająca się z minimum 2 pierwiastków chemicznych, z których przynajmniej jeden (przeważający ilościowo) jest metalem (metal podstawowy). Zazwyczaj jest to połączenie 2 lub więcej metali
z pierwiastkami niemetalicznymi (dodatkami stopowymi). Dzięki dodatkom uzyskuje się pożądane właściwości stopu jak wytrzymałość, twardość, dobra skrawalność czy kolor. Wśród składników stopu są też niewielkie ilości domieszek – substancji pochodzących z procesów metalurgicznych (traktowanych jako zanieczyszczenia).
Stopy otrzymuje się najczęściej (określając to w skrócie) przez łączenie ze sobą składników w stanie ciekłym poprzez podgrzewanie do temperatury topnienia. Po schłodzeniu uzyskuje się jednorodną substancję.
Zatem co to jest próba?
Próba metalu to ilość metalu podstawowego w stosunku do pozostałych składników stopu.
Przykładowo próba srebra 925 oznacza, że na 1000 g stopu
przypada 925 g czystego srebra.
Inaczej mówiąc: stop zawiera 92,5% czystego srebra.
Dla oznaczenia ilości czystego złota w stopie stosuje się też system karatowy. Przyjęto w nim, że czyste złoto ma 24 karaty, więc np. złoto 14 K to 14/24 czystego złota, a 12 K to 12/24 czystego złota.
Obowiązujące w Polsce oznaczenia prób srebra i złota (do cechowania złota ustawodawca przyjął oznaczenie próby cyframi od 0 do 6):
Próby srebra:
999 – 0,999 925 – 0,925 875 – 0,875 830 – 0,830 800 – 0,800 |
Próby złota:
0 – 999 (0,999 24 K) 1 – 960 (0,960 23K) 2 – 750 (0,750 18 K) 3 – 585 (0,585 14 K) 4 – 500 (0,500 12 K) 5 – 375 (0,375 9 K) 6 – 333 (0,333 8 K) |
Pogrubione oznaczenia prób to najpopularniejsze próby srebra i złota stosowane do tworzenia biżuterii.

Czysty metal określa się próbą 999 (0,999) – chociaż powinno się oznaczać go próbą 1000 (skoro to czysty metal), ale przyjmuje się, że w żadnym procesie technologicznym nie jest możliwe otrzymanie całkowicie czystego metalu, więc asekuracyjnie pozostawia się 0,001 na nieuniknione i niemające znaczenia domieszki.
Dodatki stopowe do srebra i złota
Stosowane w Polsce dodatki stopowe do srebra i złota:
Dla srebra:
- miedź, kadm, cynk,
Najpopularniejsze stopy srebra zawierają miedź.
Dla złota:
- srebro, pallad, miedź, nikiel, cynk,
- platyna
W zależności od proporcji otrzymuje się odpowiednią barwę stopu (złoto białe, różowe, czerwone itp.). Najpopularniejsze stopy są ze srebrem i miedzią.
Oznaczenie srebra i złota znakami probierczymi zamknęło drzwi wielu oszustom
Szlachetne metale mają swoje tańsze wersje imitujące ich wygląd. Te jednak nie mają właściwości ani wartości szlachetnych metali. A w latach, kiedy nie było jeszcze uregulowań prawnych w temacie znakowania biżuterii, taki stan rzeczy napędzał biznes wielu kanciarzom. Przykładem takiego nadużycia jest tombak (stop miedzi
i cynku) sprzedawany jako złoto.
Z powodu nieoznakowanych wyrobów jubilerskich a imitujących metal szlachetny, wielu klientów nieznających się na rzeczy stało się ofiarą oszustw i naciągania.

Próba i cecha wprzągnięte w działalność administracyjną państwa
Wygląd metalu często wprowadza w błąd, dlatego w wielu krajach (w tym Polsce) zadbano o to, by konsumenci nie padali ofiarą oszustw.
W tym celu ustanowiono prawo probiercze oraz powołano jednostki administracji publicznej zwane urzędami probierczymi. Więcej o urzędach probierczych oraz
o obowiązkach probierczych i cechowaniu czytaj w artykule: „Urząd probierczy, cechowanie, probiernictwo w Polsce – wyjaśniamy terminy i przepisy, by się z nimi oswoić”.
Zadaniem urzędów probierczych jest m. in.:
- badanie wyrobów jubilerskich ze względu na rodzaj użytego metalu szlachetnego
i jego ilość w stopie, - znakowanie gotowej biżuterii lub wystawianie świadectw badania lub zaświadczeń o produktach jubilerskich,
- kontrole probiercze,
- akceptacja i rejestracja znaków imiennych (niezbędną wiedzę o imiennikach zdobędziesz, oglądając film „Czy twórca biżuterii musi znakować cechą i próbą swoją biżuterię?” i czytając artykuł: „Urząd probierczy, cechowanie, probiernictwo w Polsce – wyjaśniamy terminy i przepisy, by się z nimi oswoić”).
To właśnie te urzędy probiercze znakują = cechują wyroby wizerunkami graficznymi, przypisanymi konkretnej próbie i rodzajowi metalu szlachetnego. Jeśli nie można oznaczyć wyrobu cechą (bo np. na nim jest za mało miejsca lub może on ulec zniszczeniu) – urząd wydaje świadectwo badania. Można się spotkać
z określeniem certyfikat, ale poprawna (ustawowa) nazwa tego dokumentu to świadectwo badania. Jest ono zamiennikiem cechy.
Świadectwo badania jest wydawane w sytuacji kiedy:
- na Twoim wyrobie biżuteryjnym nie ma miejsca, by go oznaczyć cechą,
- gdy mógłby ulec zniszczeniu,
- gdy wyrób zawiera część z metali nieszlachetnych, na których nie można odrębnie umieścić znaku MET, a użycie tych części nie jest technicznie uzasadnione.
Państwo na mocy prawa gwarantuje staranność i dokładność badań oraz poprawność oznaczenia cechami probierczymi wyrobów z metali szlachetnych.
O tym, które wyroby muszą być ocechowane przeczytasz w artykule: „Urząd probierczy, cechowanie, probiernictwo w Polsce – wyjaśniamy terminy i przepisy, by się z nimi oswoić”.
W tym miejscu wyjaśnimy sobie, czym jest cecha probiercza – najlepiej to zrobić przez porównanie jej z próbą.
Cecha a próba
Tak więc cecha (cecha probiercza) to prawnie chroniony znak urzędu probierczego, który potwierdza rodzaj i zawartość metalu szlachetnego w produkcie oraz urząd dokonujący oznaczenia.
Natomiast próba określa zawartość czystego szlachetnego metalu w stopie. Wg ustawowej definicji jest to „stosunek masy czystego metalu szlachetnego zawartego w stopie do masy stopu wyrażony w częściach tysięcznych” (Art. 3.3 Ustawy).
Urzędy stosują cechy podstawowe, dodatkowe, pomocnicze oraz główną (patrz wyżej na grafikę polskich cech):
Cecha podstawowa określa rodzaj metalu szlachetnego, jego próbę
i urząd probierczy, który cechował.
Cecha dodatkowa określa tylko rodzaj metalu szlachetnego.
Jest stosowana łącznie z cechą podstawową w przypadku, gdy wyrób jest wykonany z kilku części tego samego lub innego metalu szlachetnego.
Cecha pomocnicza potwierdza ważność wcześniej umieszczonych polskich cech.
Cecha główna
określa surowce, półfabrykaty
i złom. Stosowana jest łącznie
z cechą dodatkową dla danego rodzaju metalu i oznaczeniem cyfrowym próby.
Dany wyrób jubilerski przypisuje się danej próbie wtedy, gdy zawartość metalu szlachetnego nie jest mniejsza od ustalonej dla danej próby.
Przykładowo: Jeśli w badaniu okaże się, że produkt ma próbę np. 923 – to zostanie oznakowany cechą z próbą 875.
Jeśli badany wyrób zawiera części z tego samego metalu szlachetnego, ale o różnych próbach – znakuje się go cechą odpowiadającą najniższej stwierdzonej próbie w tym wyrobie.
Ale zanim zgłosisz swoją biżuterię do urzędowego oznaczenia, najpierw musisz mieć swój znak imienny (imiennik)…, ale o tym już w filmie „Czy twórca biżuterii musi znakować cechą i próbą swoją biżuterię?” i artykule: „Urząd probierczy, cechowanie, probiernictwo w Polsce – wyjaśniamy terminy i przepisy, by się z nimi oswoić”.
Bardzo przydatne informacje zebrane jasno i klarownie w pigułce
A jesli na pierscionku jest XP Y9 to co to oznacza
Dzień dobry!
XP jest to znak chińskiego producenta biżuterii sztucznej XPjewelry Limited – uzyskałam od nich potwierdzającą odpowiedź. Y9 prawdopodobnie też jest takim znakiem firmowym. Obydwa nie widnieją w rejestrze znaków imiennych w Okręgowym Urzędzie Probierczym w Warszawie.
Pozdrawiamy!
SILVEXCRAFT
Dzien dobry,
a jak takie oznaczenia mają się do wyrobów zagranicznych, w tym starych? Mam na przykład starą, najprawdopodobniej złotą bransoletę, na której jest jedynie oznaczenie „A” w niepełnym kółku (w literce „C”) oraz K18 w czymś zbliżonym do prostokątu. Bransoleta jest pamiątką rodzinną po Cioci, która mieszkała w Niemczech, więc zakładam, że biżuteria jest również z tamtego rynku. Czy możliwe są zatem różne oznaczenia w różnych krajach i okresach?
Dzień dobry,
Dziękujemy za zainteresowanie naszym artykułem.
Odpowiadając na pytanie, czy czy są możliwe oznaczenia w różnych krajach i okresach – tak są. Niemcy nie mają takiego prawa probierczego i urzędów probierczych jak Polska czy inne państwa w Unii Europejskiej, a wytwórcy umieszczają swoje oznaczenia tylko na zasadzie deklaracji producenta. Wytwórcy biżuterii, którzy chcą handlować na terenie Polski, muszą zgłaszać swoje wyroby do oznaczenia znakami polskimi lub konwencyjnymi – więcej o tym przeczytasz w artykule: Urząd probierczy, cechowanie, prawo probiercze w Polsce – wyjaśniamy terminy i przepisy, by się z nimi oswoić
Oznaczenia na pamiątce po Cioci mogą być znakami własnymi producenta.
Witam. Mam naszyjnik koloru złotego z oznaczeniem xp czy to może być złoto czy może jakaś stal szlachetna ew. Coś innego ?
Dzień dobry,
XP jest znakiem chińskiego producenta biżuterii sztucznej XPjewelry Limited, produkującego głównie ze stali chirurgicznej z powłokami z metali szlachetnych. Prawdopodobnie Pani naszyjnik jest pozłacany.
Witam. A jeśli na naszyjnik mam gwiazdkę 276 AR co to oznacza ??
Dzień dobry,
276 nie jest oznaczeniem próby metalu szlachetnego. Te znaki najprawdopodobniej określają producenta oraz nr katalogowy lub model produktu.
Dzień dobry! Interesuje mnie oznaczenie na srebrnym łańcuszku (made in italy) próba 925,kolor złoty, od 9 lat nie czernieje. Oznaczony jest „jakby” listkiem i literą „B”.
Posiadam również bardzo stary zegarek na szyję nieistniejącej już firmy „Helvetia”. Próba 925,również w kolorze złota, innych oznaczeń brak. Zegarmistrz twierdzi,że jest złoty i tu moje pytanie…jak to z nim właściwie jest?
Dzień dobry,
Na łańcuszku listek z literą B jest imiennikiem, czyli indywidualnym znakiem wytwórcy biżuterii. Producenci biżuterii handlujący swoimi wyrobami są zobowiązani umieszczać na nich imiennik.
A jeśli na zegarku widnieje oznaczenie 925, to jest to wysokiej próby srebro, a zegarek jest najprawdopodobniej pozłacany.
Witam ja na złotym pierścionku mam G5 tak jakby w kwadraciku i nie mogę nigdzie znaleźć tego znaku ?
Dzień dobry,
Dziękujemy za zainteresowanie naszym artykułem.
Nie jest to oficjalne, powszechnie występujące oznaczenie cechownicze krajów członkowskich Konwencji o Kontroli i Cechowaniu Wyrobów z Metali Szlachetnych. W przypadkach symboli innych niż te oficjalne sugeruje to, że są to indywidualne znaki wytwórcy danego wyrobu jubilerskiego, jak w przypadku opisanego przez Państwa pierścionka. Jeśli biżuteria jest polskiego pochodzenia, można spróbować skontaktować się z Okręgowym Urzędem Probierczym w Warszawie lub Krakowie z zapytaniem, czy mają w swoich rejestrach taki imiennik.
Witam. Mam lancuszek ktory wyglada jak zloty, ma juz sporo lat a caly czas wyglada tak samo ladnie. Na zapieciu jest 3S, czy to moze byc proba zlota?
Dzień dobry,
Nie znamy takiego oznaczenia, nie jest ono ani Polski, ani Krajów Członkowskich Konwencji o Kontroli i Cechowaniu Wyrobów z Metali Szlachetnych.
Dzień dobry a jeżeli na srebrnym pierścionku z próba 925 jest dodatkowo symbol kamienia szlachetnego (wygląd jak diament szlif) a w nim literka f pierściocionek zapewne zakupiony w Kanadzie, kamienie koloru bardzo jasny fiolet i przezroczyste. Pozdrawiam serdecznie Renata
Dzień dobry,
Nie jest to urzędowe oznaczenie spośród tych regulowanych Konwencją o Cechowaniu Wyrobów z Metali Szlachetnych. Producenci wyrobów biżuteryjnych umieszczają na swoich produktach logo lub imienniki (czyli indywidualne znaki rozpoznawcze identyfikujące wytwórców biżuterii – poświadczone urzędowo w krajach, w których istnieje prawo probiercze). Może to być takie właśnie oznaczenie.
Dzień dobry, na srebrnym naszyjniku z agatem oprócz próby 875 i dodatkowej cechy jest symbol KS w prostokącie, Co to oznacza?
Dzień dobry,
Odpowiadając na pytanie o symbol KS w prostokącie, każdy twórca wyrobu jubilerskiego lub ten kto go wprowadza na rynek musi opatrzyć go swoim indywidualnym znakiem firmowym, przypisanym tylko jemu, tak zwanym imiennikiem. Są to najczęściej inicjały w jakiejś figurze. Symbol KS w prostokącie jest najprawdopodobniej takim właśnie oznaczeniem.