Cechowanie a próby srebra i złota
– symbole jakości i klasy biżuterii

granulat srebrny

Aktualizacja 5.09.2022

Czym się różni próba od cechy? Dlaczego te oznaczenia są bardzo istotne? Czy każda biżuteria musi być cechowana? Co to jest imiennik?  Przyjrzyjmy się podstawowym pojęciom związanym z oznaczaniem biżuterii z metali szlachetnych.

Biżuterię od wieków tworzy się z metali szlachetnych. Dlaczego ten fakt spowodował wprowadzenie znaków i cech probierczych? Biżuteria od wieków była częścią ubioru dla kobiet i mężczyzn. Od zawsze miała w sobie coś magicznego, dlatego człowiek przywiązywał do niej wagę od najdawniejszych czasów. Ozdoby pełniły różną funkcję, m.in. określały zamożność czy klasę społeczną ich właścicieli przez to, z jakiego kruszcu zostały wykonane lub jak cenne kamienie szlachetne zawierały w sobie.

Ludziom nigdy nie wystarczało to, że biżuteria po prostu pięknie ozdabia.
Pożądali szlachetności i wysokiej jakości materiałów, z których była zrobiona,
by spełniła także rolę nobilitacji społecznej oraz lokaty kapitału.

Biżuteria z metali szlachetnych takich  jak złoto i srebro, a także wysadzana drogocennymi kamieniami była i jest posagiem i zabezpieczeniem majątkowym wielu kobiet – pod warunkiem że naprawdę jest wykonana ze szlachetnego kruszcu lub zawiera prawdziwe, szlachetne kamienie.

Zatem zależy nam (jako konsumentom) na tym, by nasze dodatki jubilerskie były szlachetne, szczególnie gdy przeznaczamy na nie większe środki finansowe. Twórcy biżuterii chcą mieć pewność, że ich budżet został przeznaczony na prawdziwe srebro oraz złoto. Z tego samego powodu Twoi klienci, będą chcieli mieć gwarancję, że kupują prawdziwe metale szlachetne. Najlepszym przykładem jest pierścionek zaręczynowy, który jest kupowany na tę wyjątkową okazję. W tym przypadku klientów interesuje przede wszystkim jakość złota, czyli jaka próba złota jest przypisana do nabywanej biżuterii. Zakupiona biżuteria często jest  również traktowana jako pewnego rodzaju inwestycja.

Podobnie rzecz ma się z dodatkiem kamieni szlachetnych. Jako przedsiębiorca zdajesz sobie sprawę, że renoma marki wymaga budowania zaufania klientów. Przekłada się ono na sprzedaż gotowych wyrobów, co przynosi korzyści Twojemu biznesowi. Dlatego warto zadbać o znajomość przepisów polskiego prawa probierczego, by uniknąć kłopotów związanych z niewłaściwym stosowaniem zasad związanych z oznaczeniem wyrobów jubilerskich (o obowiązkach probierczych w Polsce przeczytaj w artykule: „Urząd probierczy, cechowanie, probiernictwo w Polsce – wyjaśniamy terminy”).
Zadowolenie klienta jest sprawą bardzo istotną dla każdej firmy jubilerskiej czy Ciebie jako twórcy biżuterii handmade, ponieważ m.in. to buduje Twoją pozycję na rynku, wiarygodność w oczach klienta i owocuje dobrymi opiniami i poleceniami.

złoto próba 585

Co to są metale szlachetne?

Polskie Prawo probiercze nadaje cechę szlachetności metalom takim jak:

  • platyna
  • pallad
  • złoto
  • srebro

Metale z grupy platynowców:

  • iryd
  • osm
  • rod
  • ruten

Metale szlachetne mogą być w stanie czystym lub w stopach z innymi metalami. Są wysoce odporne chemicznie, czyli prawie nie korodują, bo w nikłym stopniu wchodzą w reakcje z innymi pierwiastkami. Cechują się dużą gęstością i topnieją w wysokich temperaturach. Mają gładką powierzchnię i połyskują, a złoto i srebro dodatkowo są kowalne i plastyczne. Z tego powodu metale szlachetne są tak chętnie wykorzystywane w jubilerstwie.
Warto tu dodać, że choć srebro jest metalem szlachetnym, wchodzi nieco w reakcje ze związkami siarki, znajdującymi się w zanieczyszczonym powietrzu i pocie, a wtedy z czasem pokrywa się nalotem, zmieniając barwę na żółtą, brązową lub czarną. Z tego powodu warto zadbać o srebrną biżuterię. Dowiedz się, jak ją pielęgnować, czytając artykuł „Jak dbać o srebrną biżuterię?

Stopy metali szlachetnych a próby

W produkcji biżuterii raczej nie stosuje się metali szlachetnych w czystej postaci, ponieważ są one materiałami zbyt miękkimi, by tworzyć z nich wystarczająco trwałą biżuterię. Byłaby ona bardzo podatna na odkształcenia i zarysowania. Z tego powodu tworzy się ją ze stopów metali szlachetnych z domieszkami innych metali.

Co to jest stop?

Pojęcie stopu jest kluczowe dla wyjaśnienia, czym jest próba, np. srebra lub złota.
Stop metalu jest to substancja, składająca się z minimum dwóch pierwiastków chemicznych, z których przynajmniej jeden (przeważający ilościowo) jest metalem (metal podstawowy). Zazwyczaj jest to połączenie co najmniej dwóch metali z pierwiastkami niemetalicznymi (dodatkami stopowymi). Dzięki dodatkom uzyskuje się pożądane właściwości stopu jak wytrzymałość, twardość, dobra skrawalność czy kolor. Wśród składników stopu są też niewielkie ilości domieszek – substancji pochodzących z procesów metalurgicznych (traktowanych jako zanieczyszczenia).
Stopy otrzymuje się najczęściej (określając to w skrócie) przez łączenie ze sobą składników w stanie ciekłym poprzez podgrzewanie do temperatury topnienia. Po schłodzeniu uzyskuje się jednorodną substancję.

Zatem co to jest próba metalu?

Próba metalu to ilość metalu podstawowego w stosunku do pozostałych składników stopu.

Przykładowo próba srebra 925 oznacza, że na 1000 g stopu
przypada 925 g czystego srebra.

Inaczej mówiąc: próba srebra określa jego zawartość, czyli stop zawiera 92,5% czystego srebra. Każdy metal ma też swoją gęstość, która w przypadku srebra wynosi 10.49 g/cm³. Czyste srebro byłoby zbyt miękkie do tworzenia biżuterii.
Dla oznaczenia ilości czystego złota w stopie stosuje się też system karatowy. Przyjęto w nim, że czyste złoto ma 24 karaty, więc np. złoto 14 K to 14/24 czystego złota, a 12 K to 12/24 czystego złota. Gęstość złota wynosi 19,28 g/cm³.

Dla każdego metalu występuje próba wyrażana w określonych jednostkach. Poniżej dowiesz się, jak prawidłowo oznaczyć próbę złota i srebra.

Polskie cechy probiercze

Do cechowania złota ustawodawca przyjął oznaczenie próby cyframi od 0 do 6:

Próby srebra:

999 – 0,999

925 – 0,925

875 – 0,875

830 – 0,830

800 – 0,800

Próby złota:

0 – 999 (0,999 24 K)

1 – 960 (0,960 23K)

2 – 750 (0,750 18 K)

3 – 585 (0,585 14 K)

4 – 500 (0,500 12 K)

5 – 375 (0,375 9 K)

6 – 333 (0,333 8 K)

Pogrubione oznaczenia prób to najpopularniejsze próby srebra i złota stosowane do tworzenia biżuterii. Zawartość złota w stopie jest przedstawiona w karatach (K). Jakość złota i srebra przedstawia się także w promilach gdzie przykładowo 925 oznacza 92,5 % srebra w stopie lub 585 oznacza 58,5 złota w stopie.

cechy próby srebra i złota

Czysty metal określa się próbą 999 (0,999) – chociaż powinno się oznaczać go próbą 1000 (skoro to czysty metal), ale przyjmuje się, że w żadnym procesie technologicznym nie jest możliwe otrzymanie całkowicie czystego metalu, więc asekuracyjnie pozostawia się 0,001 na nieuniknione i niemające znaczenia domieszki.

SPRAWDŹ

Dodatki stopowe do srebra i złota stosowane w Polsce

Dla srebra:

  • miedź, kadm, cynk
    Najpopularniejsze stopy srebra zawierają miedź.

Dla złota:

  • srebro, pallad, miedź, nikiel, cynk,
  • platyna

    W zależności od proporcji otrzymuje się odpowiednią barwę stopu (białe złoto, różowe, czerwone itp.). Najpopularniejsze stopy złota zawierają srebro i miedź. W przypadku biżuterii z czystego złota nie występują odbarwienia. Są one obecne, gdy biżuteria jest pozłacana.

Oznaczenie srebra i złota znakami probierczymi – bądź świadomym konsumentem

Szlachetne metale mają swoje tańsze wersje imitujące ich wygląd. Te jednak nie mają właściwości ani wartości szlachetnych metali. Brak standaryzowanych oznaczeń na wyrobach jest źródłem działań dla nieuczciwych przedsiębiorców. Przykładem takiego nadużycia jest sprzedawanie tombaku (stopu miedzi i cynku) jako złota. Proceder ten spowodował, że wielu klientów nieświadomie zaczęło nabywać biżuterię wykonaną z różnych nieszlachetnych metali. Aby uniknąć nieprzyjemnej sytuacji, skutkującej tym, że zakupiona biżuteria jest nieprawdziwa, warto sprawdzić oznaczenie, gęstości czy oznaczenie właściwości magnetycznych metali. Potrzebna jest też wiedza o tym, jakie są ceny rynkowe danego kruszcu.

srebro 925

Znaki probiercze uregulowane prawem i pod nadzorem instytucji administracyjnych

Wygląd metalu może być mylący, dlatego w wielu krajach, w tym też w Polsce zadbano o to, by konsumenci mieli świadomość tego, co kupują i za co ponoszą opłaty. W tym celu ustanowiono prawo probiercze oraz powołano jednostki administracji publicznej zwane urzędami probierczymi. Więcej o urzędach probierczych oraz o obowiązkach probierczych i cechowaniu czytaj w artykule: „Urząd probierczy, cechowanie, probiernictwo w Polsce – wyjaśniamy terminy”.

Zadania urzędów probierczych

Zadaniem urzędów probierczych jest m.in.:

To właśnie te urzędy probiercze znakują = cechują wyroby wizerunkami graficznymi, przypisanymi konkretnej próbie i rodzajowi metalu szlachetnego. Jeśli nie można oznaczyć wyrobu cechą (bo np. jest na nim za mało miejsca lub może on ulec zniszczeniu) – urząd wydaje świadectwo badania. Można się spotkać również z określeniem certyfikat, ale poprawna (ustawowa) nazwa tego dokumentu to świadectwo badania. Jest ono zamiennikiem cechy.

Świadectwo badania wydawane jest w sytuacji, kiedy:

  • na Twoim wyrobie biżuteryjnym nie ma miejsca, by go oznaczyć cechą,
  • gdy mógłby ulec zniszczeniu,
  • gdy wyrób zawiera część z metali nieszlachetnych, na których nie można odrębnie umieścić znaku MET, a użycie tych części nie jest technicznie uzasadnione.

Łańcuszek metraż – typu Pancerka

SPRAWDŹ

Srebrna grzechotka – pamiątka chrztu dziecka

SPRAWDŹ

Państwowa gwarancja poprawności badania i oznaczenia

Państwo na mocy prawa gwarantuje staranność i dokładność badań oraz poprawność oznaczenia cechami probierczymi wyrobów z metali szlachetnych.
O tym, które wyroby muszą być ocechowane, przeczytasz w artykule: „Urząd probierczy, cechowanie, probiernictwo w Polsce – wyjaśniamy terminy”.

W tym miejscu wyjaśnimy sobie, czym jest cecha probiercza – najlepiej to zrobić przez porównanie jej z próbą.

Tak więc cecha (cecha probiercza) to prawnie chroniony znak urzędu probierczego, który potwierdza rodzaj i zawartość metalu szlachetnego w produkcie oraz urząd dokonujący oznaczenia.

Natomiast próba określa zawartość czystego szlachetnego metalu w stopie. Według ustawowej definicji jest to „stosunek masy czystego metalu szlachetnego zawartego w stopie do masy stopu wyrażony w częściach tysięcznych” (Art. 3.3 Ustawy).

Rodzaje cech probierczych

Urzędy stosują cechy podstawowe, dodatkowe, pomocnicze oraz główną (patrz wyżej na grafikę polskich cech):

Cecha podstawowa określa rodzaj metalu szlachetnego, jego próbę
i urząd probierczy, który cechował.

Cecha dodatkowa określa tylko rodzaj metalu szlachetnego.
Jest stosowana łącznie z cechą podstawową w przypadku, gdy wyrób jest wykonany z kilku części tego samego lub innego metalu szlachetnego.

Cecha pomocnicza potwierdza ważność wcześniej umieszczonych polskich cech.

Cecha główna
określa surowce, półfabrykaty i złom. Stosowana jest łącznie z cechą dodatkową dla danego rodzaju metalu i oznaczeniem cyfrowym próby.

Dany wyrób jubilerski przypisuje się danej próbie wtedy, gdy zawartość metalu szlachetnego nie jest mniejsza od ustalonej dla danej próby. Przykładowo: Jeśli w badaniu okaże się, że produkt ma próbę np. 923 – to zostanie oznakowany cechą z próbą 875. Jeśli badany wyrób zawiera części z tego samego metalu szlachetnego, ale o różnych próbach – znakuje się go cechą odpowiadającą najniższej stwierdzonej próbie w tym wyrobie.

Zanim zgłosisz swoją biżuterię do urzędowego oznaczenia, najpierw musisz mieć swój znak imienny (imiennik)…, ale o tym już w filmie „Czy twórca biżuterii musi znakować cechą i próbą swoją biżuterię? i artykule: „Urząd probierczy, cechowanie, probiernictwo w Polsce – wyjaśniamy terminy

💗 Zapraszamy również:
Instagram: 👉  @jewelry.findings
Facebook: 👉  925CRAFT Polska półfabrykaty jubilerskie
👉  Centrum Szkoleń Jubilerskich 925CRAFT

Youtube:    👉  DIY WITH 925CRAFT
Pinterest:   👉  925CRAFT
Tik Tok: 👉925CRAFT (@925craft)

Dołącz do naszej grupy zrzeszającej twórców biżuterii: 👉  Making jewellery with 925CRAFT